EDİGE
Bır koyşu kırda koylarını bagıyatırkende aldın bır adamdın bas süyeğı şıkkan, koyşu kolundakı tayakban bas süyektı avdarıp karaydı, süyektın manlayında bırşıyler yazılganını köredı. Koyşu okuv yazuv bılmeydı bas süyektı tayağına tağıp üyüne alıp kaytadı, üyde okuv bılgen bırevıne kösteredı. Bas süyektı okup karasalar ölmey turup köp adam öltürgenini ölgenden sonrada kırk zat öltürgenmen dep yazadı. Koyşu süyeke karap turadı sonuman bas süyektı üyde aruv etip şöküşmen tüyedi. Sonra tasban tüyüp unday etıp bır şıberekke tüyüp bıkesine cıydırmağa beredı, bıkesine bunun ne bolganını aytbaydı. Koyşu kırga ketgende koyşudun gızı şıberek tı şeşip karaydı karaganda apbaşık bır un gız tılımen calap karaydı tadı tuzu yok bıraz ciydı, barı zaman sonra gız avur ayaklı boladı. Sonra gızdan bır ul balası tuvadı o balada tezden ösüp üken bala boladı. Atını da Barkaya dep saladılar. Bu bala akıllı batır bır bala bolup ükenneydı. Bu curttun hanı bır tüs göredı. Üken bır atga mınıp ketiyatırganda kırk tane it ekige bölünüp yırmışer bolup on ayağından yırmı it, sol ayağındanda yırmi it tıslep attan tüsüredıler. Han sosu körgen tüsünü vezırıne aytadı. Vezırı de yorumluyamaydı. Han yurtuna haber cayadı tüsümdü kası zat yorursa oga ne süyse berikmen dıydı. Heş bır zat tüsünü yorumlayamaydılar. So haber Barkayagada yetedı barkaya hanga kelip tüsündü men yorumlayayım dıydı. Handa aruv aşe diydı. Barkaya hanga aytadı senin kırk tane vezırın bar so kırk vezırın ekıge bölünüp yırmışar bolup senın bikenmen bır bolup bikenge seni öltürtüp, senin taktına baksa han salıyak boladılar, yirmı vezirin senin yerine bırövünü, anuv yırmı vezirinde baksa zattı salıyak boladılar dep aytadı. Han barkayaga kızıp sen ötürük aytasın itten tuvgan bala dıydi aşuvundan. Seni men hemen navu tereke astırayım diydi, barkayada men öturük aytbayman maga inanmaytan bolsan keşe kara vezirin bikendin yanına keledime kelmeydıme diydi. Handa keşe bikesinin yanına kırk veziride kelip handı kaytıp öltürüyüklerini, öltürgenden sonra kımdı han yasıyaklarını söylegenlerindı esitedi. Aşuvundan vezirlerindi asmakga asıp ölturtedı, bas süyektın üstünde yazılgan yazıda ölgenden sonra kırk zat öltürdüm degeni so eken. Han Barkayadan köp makılbolgandan seni vezırim eteyim dep aytadı. Barkaya makıl bolmaydı, men edil suvunun boyuna ketip anşılık, balıkşılık ban kulluk etiyık bolaman dep ketedı. Anşılık, balıkşılık etiyatırganda halkga köp kosulmaydı. Üyünede kop kelmeydı, şaşı ösken sakalı kökregını cabatagan bolgan özü kolaysız, mazalı guvatlı, Barkayaga halk baba tuklev şaşlı aziz dep mın takadılar. Barkaya sekerli kölde tanga yuvuk ayyamaşın balık ıslap turganda köldün yakasında dokuz akkuv kelip konadı. Konganıman kanatlarını kagıp üstündeki akkuv kıyımlerini taslap ışken suvu tamagından körungendey gözel gızlar boladı. Barkaya bunlardı körüp kamıslardın arasından akırın akırın yanlarına barıp karaydı. Gızar kıyımlerini köldün şetine şıgartıp kölge şomunmaga kıredıler. Barkaya gızlardın bırövune bek aşık boladı. Akırın akırın barıp gızdın şeşken kıyiminin bırövünü urlaydı, gızlar suvga tüsüp bolganda kıyınmek üşün kelediler, bır karasalar gızdın bırövünün kıyimi cok kaytsınler segız kız kiyinip kerisin keri akkuv bolup uşup ketediler. Barkayadın süygen gızı cılap kaladı. Sonman kamıslardın işinden Barkaya şıgıp baradı, gızga aytadı men saga aşık boldum sen meni taslap ketbe, kaygımdan ölürmen, senin kıyimin mende, men senin kiyimindi bereyim sende menim bikem bolursan aruv bolur dep aytadı. Gız da so menim kiyimimdi berde kiyineyim öz aptelerimdin yanına barıp keleyim de sonra senin biken bolayim der. Barkayaman üylenip barabar yaşav sürerler. Barkaya balık ıslap geyik sogadı, bikesine akeledı zaman geşip ketedı. Barkayadın bikesi avur ayaklı boladı, kulluktan aylanıp üyge kelgende bikesi üyde cokken postun üstünde bır bala cılap turadı, şabıp barıp karasa cangı tuvgan bır ul balası catadı, barkaya bikesini izleydi, sekerli köldün şetine karasa akkuv kiyimide cok. Gızdın kötere ketkenini anlaydı. Barkaya baladı alıp üyge kaytadı, balasına Kutuvkaya dep at saladı. Bala akasıman barabar ömur süredi. Aşnılık yasaydılar cas bolganda anşı kus sunkarlardı karaydılar. Munlardın sunkar kuslarınday bar yerde tabılmaydı. Soyerde yaşav sürgen toktamıs handa sunkar kuslardı bek suyedı, Kutuvkayadı kuslarına karasındep yanına aladı. Şüytüp yaşap boladılar, Toktamıstın sunkarları, barı yerde yaşaganlardan aruv boladı. Oyerde yaşagan Şatemir han dep bırövüde yaşav süredi toktamıştın sunkarlarına gözü kızadı. Toktamıstan maga bır bala sunkar kus bertaga diydi. Toktamıs kasına cuvurtbaydı. Şatemir handa kutuvkayaga gelip so atakus sunkarlardan bır cımırtgasın tileydi, Kutuvkaya bolmaz diydi. Şatemir han sunkar kuslar kartaydı cılda eki cımırtga cımırtgalaytandı kart bolgan üşün bıröv cımırtgaladı dersin Toktamısda inanır diydi. Kutuvkayada bır cımırtgadı şatemirge beredi. Kunu cetip o cımırtgadan sunkar balası şıgadı oda ösüp ötgür gözlü guvvatlı bır sunkar boladı. Şatemir han cas sunkar kusunu alıp toktamıs handın konağına baradı o sırada bır geyik kaşadı, Şatemir handın sunkarıman Toktamıs handın sunkarı geyikti kuvalaydılar Şatemirdin cas sunkar geyikti ıslaydı. Toktamıs buga aşuvlanadı, sen bu cas aruv tugum sungardı kaydan taptın. Bu tugum menden baskasında cogedi diydi. Şatemirde kayerden alganını aytbaydı colda barabar cürüp arıydılar. Ekevı oturup kamıs işedıler, kamısga kızganda şatemir han aytadı maga bu sunkarlardı senin kuscun cımırtga ekenge Kutuvkaya berdı dep aytadı. Toktamış kop aşuvlanadı üyge gelip Kutuvkayadı öltürüyükben diydi. Kutuvkaya da bunu esitip ormanga kaşadı. Agaşlıklarda anşılıkban kulluk etedi kıyın yaşav yaşaydı. Kutuvkaya birkere albaslıdın gızına raslaydı, albaslıdın kızı kutuvkayaga men senin biken bolayım diydi. Ama men şeşingende koltugumdun astına birde ayaklarımga karamayaksın diydi. Kutuvkayada albaslıdın gızına aylak bet yarasıklı bolgan dep yasap başlaydılar. Kutuvkaya bırkeresinde dayanamayıp albaslıdın gızı şeşiniyatırganda koltugunun astına, ayaklarlına karaydı bırde nekörse aruvme gızdın koltugunun astı tesik so tesıkten öpkesi bavru korunedi. Ayaklar kustun ayagınday albaslıdın gızı Kutuvkayadın karaganını sezedi sen antını ıslamadın, menim karama degen yerine karadın, bundan sonra men senin biken tuvuman, sende menim bayım tuvusun diydi. Menim ayagım avur cakında balam bolıyak eger gız balası bolursa menmen keter ul balası bolursa nav terektın astına salırman sen kelip ulundu alırsın. Dep aytadı albaslıdın gızı. Arkasına karamay ketedı kutuvkaya calgız kaladı. Kun sayadı belgılı kunde kelip terektın astına karaydı cerde bır bala cılaydı. Kutuvkaya köterip baladı koluna aladı ul balası, bala cılaydı uvatıp bolamaydı. Kutuvkayadın cangı kuşeleklegen iti (börü) barken katında, baladın cılaganı toktamaydı. Bala aşıgadı kutuvkaya kışkiy baladı böruge emziredi, bir kıyın zaman kiskiy bala börudu emedi. Barı zaman sonra börü baladı emzirmeydi, kutuvkaya baladı kalayetiyegini bilmeydi tavdan avulga aylanıp keledi. Avulda Kutuvkayadın gardaşlıgı bareken bunun yanına taslaydı. Gardaşlığı cılkıcılık yasaydıken özü avulda kalamaydı Toktamış esitirse menide baladıda öltürür dep cılkıcıga baladı mıkayatlap taslaydı. Cılkıcıdında segız balası bareken cılkıcı bunun atı ne zat dep soraydı, Barkayada balasının atını Edigedep aytadı.
1.kesegı
Çevirenler
İslam Menlimırzaev
Celalettin ERBAY